Collapse of Monarchy in Afghanistan: 1973

بعد از واژگونی سلطنت، نخستین جمهوریت در کشور ما تاسیس شد. این اثر در واقع ادامه و متمّم کتاب (سقوط سلطنت) و حکایت گر حوادث و رویدادهای دوره جمهوریت است.
از آنجائیکه دانشمند گرامی آقای محتاط، افتخار در سرنگونی سلطنت و سهم قاطع و تعیین کننده در تاسیس جمهوریت داشته و نیز بعد از تحول 26 سرطان در سمت عضو کمیته مرکزی و وزیر مخابرات ایفای وظیفه نموده اند، از اینرو گفته میتوانیم که هرگاه نگاه گذرا به مباحث اصلی کتاب حاضر شود، بخوبی دیدگاه ژرف بین نویسنده و چیره گی او بر اوضاع و احوال را نشان میدهد. و نیز نکات پنهان و کتمان شده رویدادها را که تا الان گفته و شنیده نشده به اساس مدارک مستدل و چشمدید های خویش مفصلاً تشـریح نموده که لاجرم گفته میتوانیم این اثر پژوهشگرانه و سلیس بسان روشنائی در بیشه اندیشه ها و افکار مبارزین راه حق و عدالت اجتماعی تاثیر فراوان بجا می گذارد.

در سه دهه اخیرحوادث و رویدادهای سیاسی در کشورما بطور پیهم اتفاق افتید. تحلیل و تجزیه هر رویداد بدون تردید پیوندی دیالکتیکی انرا با رویداد قبلی ثابت می سازد. بیست سال قبل، یعنی در سال 1992 این اثر را در اثر تقاضای دوستان جاپانی بزبان انگلیسی در دهلی نگاشتم به این باور بودم که ممکن حوادث دهه هشتاد افغانستان دیگر به شکل خشن آن تکرار نشود. اما متاسفانه خوش باوری ام بخطا در آمد، برخلاف مشاهده شد که چگونه صحنه های سیاسی و نظامی پیشینه، مانند درامه تیاتر تکرار گردید. البته با تفاوتهای که اینبار بازیگران و کرکتر های تیاتر، هویت های متفاوتی داشتند.
در سال 2004 اثر”تاریخ تحلیلی افغانستان“ بزبان فارسی دری از چاپ برآمد که در یک بخش آن آمده است:
”افغانستان در سراسر تاریخ تحت عناوین گوناگون مورد تهاجم بزرگترین جهانکشایان از قبیل هخامنشی ها، یونانی ها، عربها، سلجوقیها، چنگیز، تیمورلنگ، بابر، شیبانی ها، انگلیسها، روسها و بالاخره امریکایها قرار گرفت. این لشکر کشیها نتایج اسفناکی را از خود به یادگار گذاشت.